കർണാടകയുടെ തലസ്ഥാനമായ ബാംഗ്ലൂർ നഗരത്തിൻ്റെ ഹൃദയഭാഗത്ത്, കാലത്തിൻ്റെ പ്രവാഹത്തിൽ മാഞ്ഞുപോയ ഒരു വീരഗാഥയുടെ ഓർമ്മപ്പെടുത്തലായി ഇന്നും നിലകൊള്ളുന്ന ചരിത്ര സ്മാരകമാണ് ബാംഗ്ലൂർ കോട്ട. ഒരു മഹാനഗരത്തിൻ്റെ തിരക്കിനിടയിലും, നൂറ്റാണ്ടുകൾ പഴക്കമുള്ള ആ കോട്ടയുടെ ശേഷിപ്പുകൾ അതിൻ്റെ പ്രതാപകാലത്തെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു.
🌟 സ്ഥാപകൻ: കെമ്പെ ഗൗഡ ഒന്നാമൻ
ഈ ചരിത്രനിർമ്മിതിക്ക് അടിത്തറ പാകിയത് 1537-ൽ, വിജയനഗര സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ കീഴിൽ സാമന്ത രാജാവായിരുന്ന കെമ്പെ ഗൗഡ ഒന്നാമനാണ്. കച്ചവട കേന്ദ്രമായിരുന്ന ബാംഗ്ലൂരിന് ഒരു നഗരത്തിൻ്റെ രൂപം നൽകാനുള്ള അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ദീർഘവീക്ഷണമാണ് കോട്ടയുടെ നിർമ്മാണത്തിലേക്ക് നയിച്ചത്. ആദ്യകാലത്ത്, ബാംഗ്ലൂർ നഗരത്തിനു ചുറ്റും അദ്ദേഹം സ്ഥാപിച്ചത് മണ്ണുകൊണ്ട് നിർമ്മിച്ച ഒരു ചെറിയ കോട്ടയായിരുന്നു. ഏതാണ്ട് ഒരു മൈൽ ചുറ്റളവിൽ പരന്നുകിടന്ന ഈ മൺകോട്ടയ്ക്ക് ഒൻപത് കവാടങ്ങളുണ്ടായിരുന്നു. ആ കാലഘട്ടത്തിൽ, അതൊരു ചെറിയ രാജ്യത്തിൻ്റെ തലസ്ഥാനത്തിന് തുല്യമായ പ്രതിരോധ സംവിധാനമായിരുന്നു.
🔄 അധികാരം കൈമാറിയ വഴികൾ
കെമ്പെ ഗൗഡ ഒന്നാമൻ സ്ഥാപിച്ച ഈ ചെറിയ കോട്ട പിന്നീട് പലരുടെയും കൈകളിലൂടെ കടന്നുപോവുകയും ഓരോ കാലഘട്ടത്തിലും അതിൻ്റെ രൂപവും ശക്തിയും മാറുകയും ചെയ്തു.
- ബിജാപ്പൂർ സുൽത്താനത്ത് (1638): 1638-ൽ ബിജാപ്പൂർ സുൽത്താനത്തിൻ്റെ ശക്തനായ സൈന്യാധിപൻ രൺദുള്ള ഖാൻ ഈ കോട്ട കീഴടക്കി, വിജയനഗര സാമ്രാജ്യത്തിൻ്റെ സ്വാധീനം അവിടെ അവസാനിച്ചു.
- ഷാഹ്ജി ഭോസ്ലേയുടെ ഭരണകാലം: രൺദുള്ള ഖാൻ്റെ കീഴിൽ സേവനം അനുഷ്ഠിച്ചിരുന്ന ഷാഹ്ജി ഭോസ്ലേ (മഹാനായ ഛത്രപതി ശിവാജി മഹാരാജൻ്റെ പിതാവ്) പിന്നീട് കോട്ടയുടെ ഭരണാധികാരിയായി. ചരിത്രപരമായി പ്രാധാന്യമുള്ള ഒരു കാലഘട്ടമായിരുന്നു ഇത്.
- മുഗളന്മാരും മറാഠകളും: ഷാഹ്ജിയുടെ ഭരണത്തിനു ശേഷം, കോട്ട മുഗളന്മാരുടെ കൈവശമെത്തുകയും, അവർ അത് പിന്നീട് മറാഠകൾക്ക് വിൽക്കുകയും ചെയ്തു.
ഇങ്ങനെ, ഹിന്ദു രാജാക്കന്മാരിൽ നിന്ന് ആരംഭിച്ച്, മുസ്ലീം ഭരണാധികാരികളിലൂടെ കടന്ന്, വീണ്ടും മറാഠാ ഭരണത്തിൻ്റെ സ്വാധീനത്തിലായിക്കൊണ്ട് ബാംഗ്ലൂർ കോട്ടയുടെ അധികാരം പല കൈകളിലൂടെ മാറിമറിഞ്ഞു. ഓരോ കൈമാറ്റവും ബാംഗ്ലൂരിൻ്റെ സാംസ്കാരിക-രാഷ്ട്രീയ ചരിത്രത്തിൽ പുതിയ അധ്യായങ്ങൾ എഴുതിച്ചേർത്തു. ഈ കോട്ടയുടെ ചരിത്രം യഥാർത്ഥത്തിൽ തെക്കേ ഇന്ത്യയിലെ അധികാര വടംവലികളുടെയും സൈനിക നീക്കങ്ങളുടെയും ഒരു കണ്ണാടിയാണ്.
ഹൈദർ അലിയുടെയും ടിപ്പു സുൽത്താന്റെയും കാലഘട്ടം
ബാംഗ്ലൂർ കോട്ടയുടെ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും ശ്രദ്ധേയവും പ്രൗഢവുമായ അധ്യായം ആരംഭിക്കുന്നത് 1758-ലാണ്. അന്നാണ് മൈസൂർ രാജ്യത്തിൻ്റെ ശക്തനായ ഭരണാധികാരി ഹൈദർ അലി ഈ കോട്ട പിടിച്ചടക്കി തൻ്റെ അധീനതയിലാക്കിയത്. ഈ കൈവശപ്പെടുത്തലോടെ, കാലഹരണപ്പെട്ട മൺകോട്ടയ്ക്ക് ഒരു പുതിയ രൂപവും കരുത്തും കൈവന്നു.
💪 ഹൈദർ അലിയുടെ പുനർനിർമ്മാണം: കരിങ്കൽ കോട്ട
1761-ൽ ഹൈദർ അലി ഒരു ചരിത്രപരമായ ദൗത്യത്തിന് തുടക്കമിട്ടു. അന്നുവരെ മണ്ണുകൊണ്ട് നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടിരുന്ന കോട്ടയെ, ബ്രിട്ടീഷ് സൈനിക മുന്നേറ്റങ്ങളെ ചെറുക്കാൻ കെല്പുള്ള ഒരു കരിങ്കൽ കോട്ടയായി അദ്ദേഹം പുനർനിർമ്മിച്ചു. ഈ പരിഷ്കരണം കോട്ടയുടെ പ്രതിരോധശേഷി വർദ്ധിപ്പിച്ചു.
- നിർമ്മാണ വൈഭവം: ഹൈദർ അലിയുടെ മേൽനോട്ടത്തിൽ പണിത ഈ കരിങ്കൽ കോട്ടയിൽ മനോഹരമായ കൊത്തുപണികളും ശക്തമായ കൊത്തളങ്ങളും ഒരുക്കി. ഇത് കോട്ടയുടെ സൈനിക പ്രാധാന്യം മാത്രമല്ല, വാസ്തുവിദ്യാപരമായ സൗന്ദര്യവും വർദ്ധിപ്പിച്ചു.
👑 ടിപ്പു സുൽത്താൻ്റെ ഭരണകേന്ദ്രം
ഹൈദർ അലിക്ക് ശേഷം കോട്ടയുടെ അധികാരം കൈയ്യാളിയത് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പുത്രനും മൈസൂർ കടുവ എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്ന വീരനായ ഭരണാധികാരിയുമായ ടിപ്പു സുൽത്താൻ ആയിരുന്നു. ടിപ്പുവിൻ്റെ ഭരണകാലത്ത് ബാംഗ്ലൂർ കോട്ട ഒരു സൈനിക കേന്ദ്രം എന്നതിലുപരി, ഭരണപരമായ പ്രതാപത്തിൻ്റെ സിരാകേന്ദ്രമായി മാറി.
ടിപ്പു സുൽത്താൻ്റെ നേതൃത്വത്തിൽ കോട്ട കൂടുതൽ ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും അതിനകത്ത് നിർണ്ണായകമായ പല സൗകര്യങ്ങളും സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്തു:
- വേനൽക്കാല കൊട്ടാരം (Summer Palace): ഭരണപരമായ കാര്യങ്ങൾക്കും വിശ്രമത്തിനും വേണ്ടി കോട്ടയ്ക്കകത്ത് ഒരു വേനൽക്കാല കൊട്ടാരം അദ്ദേഹം നിർമ്മിച്ചു.
- സൈനിക സജ്ജീകരണങ്ങൾ: കോട്ടയുടെ പ്രതിരോധം വർദ്ധിപ്പിക്കാനായി പീരങ്കി നിർമ്മാണശാലകളും ആയുധപ്പുരകളും സ്ഥാപിച്ചു. ഇത് മൈസൂർ സൈന്യത്തിൻ്റെ ആയുധശേഷിക്ക് ആക്കം കൂട്ടി.
ഹൈദർ അലിയുടെ ദീർഘവീക്ഷണവും ടിപ്പു സുൽത്താൻ്റെ തന്ത്രപരമായ ഇടപെടലുകളും ബാംഗ്ലൂർ കോട്ടയ്ക്ക് ചരിത്രത്തിൽ ഒരു അപ്രധാന സ്ഥാനമാണ് നേടിക്കൊടുത്തത്. ഈ കോട്ട, മൈസൂർ ഭരണാധികാരികളുടെ സൈനിക ശക്തിയുടെയും വാസ്തുവിദ്യാ മികവിൻ്റെയും നിത്യസ്മാരകമായി നിലകൊള്ളുന്നു.
മൂന്നാം മൈസൂർ യുദ്ധവും ബ്രിട്ടീഷ് ആധിപത്യവും
ബാംഗ്ലൂർ കോട്ടയുടെ ചരിത്രത്തിൽ ഒരു യുഗത്തിന് തിരശ്ശീല വീഴ്ത്തിയ നിർണ്ണായക നിമിഷം സംഭവിച്ചത് 1791 മാർച്ച് 21-നാണ്. മൈസൂർ രാജ്യത്തിൻ്റെ അജയ്യതയുടെ പ്രതീകമായി തലയുയർത്തി നിന്നിരുന്ന ഈ കരിങ്കൽ കോട്ട, മൂന്നാം മൈസൂർ യുദ്ധത്തിൻ്റെ തീവ്ര പോരാട്ടത്തിന് സാക്ഷ്യം വഹിച്ചു.
⛈️ ആക്രമണവും പ്രതിരോധവും
ബ്രിട്ടീഷ് ഈസ്റ്റ് ഇന്ത്യ കമ്പനിയുടെ സൈന്യം, അന്നത്തെ ഗവർണർ ജനറലായിരുന്ന ലോർഡ് കോൺവാലിസിൻ്റെ ശക്തമായ നേതൃത്വത്തിൽ, ബാംഗ്ലൂരിലേക്ക് അതിക്രമിച്ച് കടന്നു. ഹൈദർ അലിയും ടിപ്പു സുൽത്താനും ചേർന്ന് നിർമ്മിച്ച കോട്ടയുടെ പ്രതിരോധം തകർക്കുക എന്നതായിരുന്നു അവരുടെ ലക്ഷ്യം.
ആക്രമണത്തിൻ്റെ ആദ്യ ഘട്ടത്തിൽ പ്രകൃതി പോലും ടിപ്പുവിൻ്റെ സൈന്യത്തിന് അനുകൂലമായി നിലകൊണ്ടു. കനത്ത മഴ കാരണം ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യത്തിൻ്റെ മുന്നേറ്റം തടസ്സപ്പെടുകയും അവരുടെ ആക്രമണം അല്പം വൈകുകയും ചെയ്തു. എങ്കിലും, ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യം കോട്ടയുടെ മതിൽക്കെട്ടിന് പുറത്ത് നിലയുറപ്പിച്ചു.
⚔️ കവാടം തകർത്ത പോരാട്ടം
ഒടുവിൽ, കോട്ടയ്ക്കുള്ളിൽ വെച്ച് ടിപ്പു സുൽത്താൻ്റെ ധീരരായ സൈന്യവും ബ്രിട്ടീഷ് പടയാളികളും തമ്മിൽ ഉഗ്രമായ ഏറ്റുമുട്ടൽ നടന്നു. രക്തരൂഷിതമായ ആ പോരാട്ടം മൈസൂർ സൈന്യത്തിൻ്റെ പ്രതിരോധത്തിൻ്റെ കരുത്ത് വിളിച്ചോതുന്നതായിരുന്നു. എങ്കിലും, ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യത്തിൻ്റെ ആസൂത്രിതമായ നീക്കങ്ങൾ വിജയം കണ്ടു. അവരുടെ കഠിന പ്രയത്നത്തിനൊടുവിൽ, കോട്ടയുടെ പ്രധാന പ്രതിരോധമായിരുന്ന വടക്കേ കവാടം തകർക്കപ്പെട്ടു.
കവാടം ഭേദിച്ച് ശത്രുക്കൾ ഉള്ളിൽ പ്രവേശിച്ചതോടെ, കോട്ടയുടെ നിയന്ത്രണം കൈവിട്ടുപോയി. ഈ ഏറ്റുമുട്ടലിൽ ഏകദേശം 2000-ത്തോളം മൈസൂർ പടയാളികൾക്ക് ജീവൻ നഷ്ടപ്പെട്ടു. ടിപ്പു സുൽത്താൻ്റെ ശക്തിയുടെയും സൈനികശേഷിയുടെയും പ്രതീകമായിരുന്ന ബാംഗ്ലൂർ കോട്ടയുടെ പതനം, ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യത്തിന് വലിയൊരു മാനസിക വിജയവും ആത്മവിശ്വാസവും നൽകി. ദക്ഷിണേന്ത്യയിലെ തങ്ങളുടെ ആധിപത്യം ഉറപ്പിക്കാൻ ഈ വിജയം അവരെ സഹായിച്ചു.
ഈ സംഭവം, മൈസൂർ ഭരണത്തിൻ്റെ തിളക്കമാർന്ന അധ്യായത്തിലെ ഒരു വേദനിക്കുന്ന ഏടായി ബാംഗ്ലൂർ കോട്ടയുടെ ചരിത്രത്തിൽ എക്കാലവും രേഖപ്പെടുത്തപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.
ശേഷിക്കുന്ന അവശിഷ്ടങ്ങൾ
മൈസൂർ ഭരണാധികാരികളുടെ പ്രതാപത്തിന് സാക്ഷ്യം വഹിച്ച ബാംഗ്ലൂർ കോട്ടയുടെ ഇന്നത്തെ രൂപം, കാലത്തിൻ്റെയും നഗരവൽക്കരണത്തിൻ്റെയും വെല്ലുവിളികൾ ഏറ്റുവാങ്ങിയ ഒരു അവശിഷ്ടമാണ്. നഗരവികസനത്തിൻ്റെ അതിരില്ലാത്ത വേഗതയിൽ കോട്ടയുടെ വലിയൊരു ഭാഗം പൊളിച്ചുമാറ്റപ്പെട്ടപ്പോൾ, അതിൻ്റെ പഴയ പ്രൗഢിയുടെ ഒരു ചെറിയ ഭാഗം മാത്രമേ ഇന്ന് അവശേഷിക്കുന്നുള്ളൂ.
🏛️ അവശേഷിക്കുന്ന അടയാളങ്ങൾ
ഇന്ന് കോട്ടയുടെ ഭാഗമായി പ്രധാനമായും അവശേഷിക്കുന്നത് അതിൻ്റെ ദില്ലി ഗേറ്റ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന പ്രധാന കവാടം മാത്രമാണ്. കെ.ആർ. മാർക്കറ്റിൻ്റെ (കൃഷ്ണ രാജേന്ദ്ര മാർക്കറ്റ്) തിരക്കിനിടയിൽ, ആ ഗംഭീരമായ കവാടം ഇന്നും തലയുയർത്തി നിൽക്കുന്നു. നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് മുമ്പ് രാജാക്കന്മാരും സൈന്യവും കടന്നുപോയ അതേ വഴിയിലൂടെയാണ് ഇന്നും ആധുനിക ബാംഗ്ലൂർ നഗരത്തിലെ ജനങ്ങൾ സഞ്ചരിക്കുന്നത്.
ഇതുകൂടാതെ, കോട്ടമതിലുകൾക്ക് മുകളിലെ നിരീക്ഷണ കേന്ദ്രങ്ങളായി വർത്തിച്ചിരുന്ന ചില കൊത്തളങ്ങളും (Bastions) ഇവിടെ അവശേഷിക്കുന്നുണ്ട്. ഈ കൊത്തളങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ദൂരക്കാഴ്ചകൾ ഒരുകാലത്ത് നഗരത്തെ ശത്രുക്കളിൽ നിന്ന് കാത്തുസൂക്ഷിച്ചിരുന്നു.
🙏 കോട്ടയ്ക്കുള്ളിലെ പൈതൃകം
കോട്ടയുടെ ചരിത്രപരമായ പ്രാധാന്യം വിളിച്ചോതുന്ന മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകം, അതിൻ്റെ മതിലുകൾക്കുള്ളിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു ചെറിയ ഗണേശ ക്ഷേത്രമാണ്. ടിപ്പു സുൽത്താൻ്റെ ഭരണകാലം മുതൽക്കേ പൂജാദികാര്യങ്ങൾക്കായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന ഈ ക്ഷേത്രം, മതസൗഹാർദ്ദത്തിൻ്റെയും സാംസ്കാരികപരമായ തുടർച്ചയുടെയും പ്രതീകമായി ഇന്നും നിലകൊള്ളുന്നു.
📜 ജീവനുള്ള ചരിത്രം
ബാംഗ്ലൂർ കോട്ട കേവലം കല്ലുകളും ഇഷ്ടികകളും കൊണ്ട് നിർമ്മിച്ച ഒരു കെട്ടിട സമുച്ചയമല്ല. മറിച്ച്, കെമ്പെ ഗൗഡയിൽ നിന്ന് തുടങ്ങി, ഹൈദർ അലി, ടിപ്പു സുൽത്താൻ എന്നിവരിലൂടെ കടന്ന് ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിലേക്ക് മാറിയ ഒരു നഗരത്തിൻ്റെ സമഗ്രമായ ചരിത്രമാണ് അതിൻ്റെ ഓരോ കല്ലിലും കൊത്തിവെച്ചിരിക്കുന്നത്. ഈ കോട്ടയുടെ ഓരോ ഭാഗവും ഒരുപാട് കഥകൾ പറയുന്നു; വിജയത്തിൻ്റെയും പരാജയത്തിൻ്റെയും പ്രതിരോധത്തിൻ്റെയും കഥകൾ. ബാംഗ്ലൂർ നഗരത്തിൻ്റെ ഭൂതകാലത്തെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്ന ഒരു നിത്യ അടയാളമായി ബാംഗ്ലൂർ കോട്ട ഇന്നും നിലകൊള്ളുന്നു.
